Με οδηγό την πλούσια θρησκευτική παράδοση, στα μοναστήρια και τα ξωκλήσια του Λασιθίου, σε τόπους όπου ενώνεται ο ουρανός, η γη και η θάλασσα, ο νους γαληνεύει.Ο επισκέπτης θα αισθανθεί δέος κατά τη διάρκεια των επισκέψεων του στα μνημεία πίστης στο Λασίθι. Θα μείνει έκθαμβος μπροστά στην ποικιλία και την ομορφιά του θρησκευτικού συναισθήματος που εκφράστηκε στη περιοχή αυτή ανά τους αιώνες με τα πολυάριθμα μοναστήρια, εκκλησίες, ασκηταριά και αντικείμενα απαράμιλλης θρησκευτικής τέχνης (όπως βυζαντινές εικόνες, αγιογραφίες, ξυλόγλυπτα τέμπλα, λιθόγλυπτα, άμφια, κ.α.) που συνθέτουν μια σπάνια ομορφιά.
H είσοδος των επισκεπτών σε ένα ταπεινό ξωκλήσι ή μοναστήρι είναι μια ευκαιρία προσέγγισης της ορθόδοξης παράδοσης του νησιού. Αυτή η παράδοση εκφράζεται με τη μυστηριακή ατμόσφαιρα και την κατάνυξη των βυζαντινών εικόνων και της ψαλμωδίας αλλά και με τη φιλοξενία στα πανηγύρια, όπου άνθρωποι από κάθε μέρος της γης γίνονται δεκτοί σαν φίλοι.
Στην Κρήτη και στο Λασίθι ειδικότερα ακόμα και σήμερα ο επισκέπτης θα συναντήσει προσκυνητές που περπατάνε ώρες για να ανέβουν σ’ ένα ξωκλήσι στο βουνό, κι εκεί μετά τη Λειτουργία μοιράζονται τα φαγητά τους με όλους τους παρισταμένους. Επίσης, μπορεί να ανακαλύψει κοντά σε εκκλησίες πηγές με αγίασμα, στα οποία επί αιώνες οι άνθρωποι αυτού του τόπου προστρέχουν.
Στα Γουρνιά, σε μια απότομη πλαγιά με θέα την θάλασσα, βρίσκεται ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Κρητης, η Μονή Παναγίας Φανερωμένης. Το καθολικό της Μονής είναι κτισμένο μέσα μια σπηλιά, ενώ το νερό που ρέει στο δεύτερο σπηλαιο χρησιμοποιείται ως αγίασμα. Εκεί διασώζεται ακόμα και το κρυφό σχολειό που λειτουργούσε κατά την Τουρκοκρατία.
Μέσα στο πανέμορφο φαράγγι των Αγίων Πάντων, δίπλα στις σπηλιές όπου διέμεναν οι ερημίτες, βρίσκεται μια διαφορετικη Μονή Παναγίας Φανερωμένης. Το όνομα της το οφείλει στην εικόνα που βρέθηκε στο «Σπήλαιο του Ασκητή», δίπλα στην εκκλησία.
Χαρακτηριστικό δείγμα πρωτοβυζαντινής αρχιτεκτονικής, με σπάνιες τοιχογραφίες, είναι ο ναός του Αγίου Νικολάου, που χτίστηκε την εποχή της Εικονομαχίας και έδωσε και το όνομά του στην ομώνυμη πόλη. Το πιο διάσημο Βυζαντινό μνημείο της Κρήτης όμως είναι ο τρίκλιτος ναός της Παναγίας της Κεράς, με τις τοιχογραφίες του 14ου αιώνα και τις θαυμαστές εικόνες.
Η Παναγία η Βιγλιώτισσα, με τις τοιχογραφίες από το 14ο αιώνα, τα τρεχούμενα νερά και το γλυπτό της Μάνας, δέχεται πολλούς επισκέπτες κάθε δεύτερη Κυριακή του Μάη, όπου εδώ και 25 χρόνια διοργανώνεται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο του χωριού η γιορτή της μητέρας. Ένα από τα πιο ξακουστά μοναστήρια, είναι η Μονή Τοπλού, της Παναγίας Ακρωτηριανής. Στη Μονή διασώζονται εικόνες από τον 15ο αιώνα, ενώ στεγάζει Μουσείο Χαλκογραφιών και Ελληνικών Λαϊκών Χαρακτικών από μοναχούς του Αγίου Όρους του 18ο και 19ο αιώνα. Εκεί παράγονται και εξαιρετικά βιολογικά προϊόντα, όπως κρασί, λάδι και ρακί.
Η γνωριμία με τα θρησκευτικά μνημεία και τις ιερές μνήμες, αλλά και η βαθιά αίσθηση που αυτά μεταδίδουν, συνδέεται με την αναζήτηση ενός πνευματικού τρόπου ζωής, βασισμένου στις αυθεντικές παραδοσιακές αξίες. Γι’ αυτό και τα μνημεία αυτού του τόπου δεν αποτελούν απλά μουσειακά στοιχεία ή άψυχους μεταδότες πληροφοριών. Αντίθετα, είναι μία έντονη παρουσία στην πολιτιστική παράδοση του νησιού, μια κατάθεση ψυχής, ελπίδας και ανανέωσης, και ως εκ τούτου μπορούν και στις ημέρες μας να εμπνέουν και να δίνουν ένα διαφορετικό νόημα της ζωής στον αναζητητή επισκέπτη της Κρήτης.