Γενική Περιγραφή
Ο Άγιος Νικόλαος αποτελεί την κοσμοπολίτικη πρωτεύουσα της περιφερειακής ενότητας του Λασιθίου με πληθυσμό 27,000 κατοίκων. Είναι μια πανέμορφη μικρή πόλη, την οποία οι Κρητικοί αναφέρουν απλώς ως “ο Άγιος”.
Ο Άγιος δεσπόζει στον μεγαλύτερο φυσικό και όμορφο κόλπο της Κρήτης, τον Κόλπο του Μεραμπέλλου που ονομάστηκε έτσι εξαιτίας της όμορφης θέας (mira bella) την οποία εύκολα κανείς μπορεί να απολαύσει, στη βορειοανατολική ακτή του Νομού Λασιθίου. Η σημερινή του ονομασία προέρχεται από το Βυζαντινό ναό του Αγίου Νικολάου στον Όρμο δυτικά της πόλης.
Η πόλη του Αγίου Νικολάου είναι γνωστή για την μικρή λιμνοθάλασσα της Βουλισμένης, η οποία βρίσκεται στο κοσμοπολίτικο κέντρο της. Δεκάδες θρύλοι συνδέονται με αυτήν, λόγω των πολύ βαθιών νερών της, με τον επικρατέστερο να θέλει ότι η λίμνη δεν έχει βάθος.
Στον Άγιο Νικόλαο οι επισκέπτες μπορούν να επισκεφτούν εκτός από την γραφική λίμνη, πολλά σημεία ενδιαφέροντος όπως το αρχαιολογικό μουσείο της πόλης, την Εκκλησία Παναγία Κερά, την μαρίνα με τα σκάφη, το μνημείο των πεσόντων στην κεντρική πλατεία, καθώς επίσης και τις ιδανικές και πεντακάθαρες παραλίες του με τα καταγάλανα νερά τους.Άλλα αξιοθέατα του Αγίου Νικολάου είναι η τα νεοκλασικά κτίρια, η μαρίνα (η πρώτη μαρίνα στην Κρήτη), το νησάκι των Αγίων Πάντων με τους προστατευόμενους Κρητικούς αιγάγρους, η Κιτροπλατεία.
Η ενδοχώρα του Αγίου Νικολάου αποτελεί ένα ήρεμο τοπίο που ενώνει αρμονικά τους κάμπους και τα βουνά του. Γραφικά χωριά και κεφαλοχώρια, μνημεία, απολιθώματα άλλων εποχών, στολίζουν τον τόπο και προδίδουν την ιστορία και τον πολιτισμό του.
Σημαντικό διοικητικό κέντρο είναι η πόλη της Νεάπολης (10 χιλ. από τον Άγιο Νικόλαο), η οποία βρίσκεται στο βορειοδυτικό μέρος του Νομού Λασιθίου. Μέχρι το 1904 δέσποζε σαν πρωτεύουσα του νομού Λασιθίου, οπότε η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε στον Άγιο Νικόλαο.
Η Νεάπολη είναι γνωστή από τις αρχές του 14ου αιώνα, με τα ονόματα Καρές, Καινούργιο Χωριό, Νεοχώρι, Νεάπολη, ενώ συνδέθηκε και με την ίδρυση του νομού Λασιθίου.
Ανατολικά της Νεάπολης, πάνω στο ύψωμα του λόφου “Άγιος Αντώνιος” βρίσκεται η Δρήρος, μια από τις σπουδαιότερες αρχαίες πόλεις της Κρήτης.
Άλλα μέρη κοντά στον Άγιο, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι η Ελούντα, με το νησάκι της Σπιναλόγκα, το Καλό Χωριό ενώ εάν απομακρυνθούμε από την ακτή θα συναντήσουμε τα χωριά Κριτσά και Κρούστα. Η Κριτσά γνωρίζει σημαντική τουριστική ανάπτυξη, αφού το χωριό επισκέπτονται κάθε χρόνο πλήθος τουριστών.