Η Ιεράπετρα είναι η τέταρτη μεγαλύτερη πόλη της Κρήτης. Είναι επίσης η μεγαλύτερη σε πληθυσμό πόλη του νομού Λασιθίου. Βρίσκεται 100 χιλιόμετρα μακριά από το Ηράκλειο, 242 χιλιόμετρα από τα Χανιά και 36 χιλιόμετρα νότια από τον Άγιο Νικόλαο.
Σήμερα η πόλη είναι το μοναδικό αστικό κέντρο στη νότια Κρήτη και αποτελεί σπουδαίο εμπορικό κέντρο εξαγωγής αγροτικών προϊόντων προς την Ευρώπη.
Στην περιοχή της ανήκουν μερικά από τα σημαντικότερα οικοσυστήματα της ανατολικής Μεσογείου, όπως η νήσος Χρυσή, το δάσος του Σελακάνου που είναι το μεγαλύτερο και το σπουδαιότερο στην Κρήτη, και τα όρη της Θρυπτής. Η οικονομία της στηρίζεται κυρίως στην παραγωγή πρώιμων κηπευτικών σε θερμοκήπια και δευτερευόντως στον τουρισμό.
Το χωριό Άγιος Ιωάννης είναι σήμερα ένα μικρό παραδοσιακό χωριό χτισμένο στην πλαγιά του λόφου “Καταλύματα” σε υψόμετρο 500 μέτρων. Από την Ιεράπετρα απέχει σχεδόν 18 χλμ. και δεν κατοικούν περισσότεροι από 15-40 μόνιμοι κάτοικοι. Καθώς ανηφοριζετε το δρόμο για το χωριό, έχετε άπλετη θέα του οικισμού. Από μακριά η εικόνα είναι εντυπωσιακή και προδιαθέτει για μία ευχάριστη βόλτα μέσα στα παραδοσιακά σοκάκια της.
Ο παλιός παραδοσιακός οικισμός της Ανατολής (Παλαιά Ανατολή) χαρακτηρίζεται από τα πετρόχτιστα σπίτια (που σώζονται ως σήμερα), την παλαιά Κάτω Βρύση και τα στενά δρομάκια.
Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με βάση το Πρόγραμμα Καποδίστριας, υπήχθησαν εκτός από τον οικισμό Ανατολή, οι Αμμουδάρες, οι Καλόγεροι, η Νέα Ανατολή και το Στόμιο.
Τα Γδόχια είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητος του δήμου Ιεράπετρας, στην Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου της Κρήτης. Βρίσκεται επί της επαρχιακής οδού Ιεράπετρας – Βιάννου και απέχει 20 χιλιόμετρα από την Ιεράπετρα.
Εντός του χωριού υπάρχουν τρεις συνοικισμοί: τα Δασκαλιανά, τα Παπαδιανά και τα Κάτω Γδόχια. Τα δύο πρώτα πήραν το όνομά τους αντίστοιχα από τον Παπαδάκη και το Δασκαλάκη, κατοίκους του χωριού. Τα Κάτω Γδόχια ονομάστηκαν έτσι επειδή είναι χτισμένα σε πιο χαμηλή τοποθεσία. Η κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η γεωργία (ελαιοκομία).
Το Καβούσι είναι ένα ιστορικό χωριό στο Δήμο Ιεράπετρας στο νομό Λασιθίου στην ανατολική Κρήτη. Βρίσκεται 19 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Ιεράπετρας, 26 χιλιόμετρα ανατολικά του Αγίου Νικολάου και 42 χλμ δυτικά από Σητεία. Το χωριό βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες της Θρυπτής οροσειρά. Πολλά αρχαιολογικά μνημεία έχουν ανακαλυφθεί στην περιοχή του Καβουσίου, μεταξύ των οποίων είναι Vronda , Κάστρο , Azoria , Chrysokamino και το νησάκι Ψείρα. Το Καβούσι βρίσκεται σε απόσταση μόλις 3,6 χιλιομέτρων νότια της Θόλου παραλία. Το χωριό έχει μια υπέροχη θέα στον κόλπο του Μιραμπέλλο και τον Ισθμό της Ιεράπετρας.
Μια από τις όμορφες γωνιές της Γεραπετρίτικης ενδοχώρας, 15 χλμ βορειοδυτικά είναι αυτή που καταλαμβάνει το γραφικό χωριό Καλαμαύκα.
Βρίσκεται στις παρυφές των Λασιθιώτικων βουνών. Περιοχή που εντυπωσιάζει τον επισκέπτη με τη ποικιλομορφία του ανάγλυφου τοπίου. Την ονομασία του το χωριό την πήρε από την Καλή Αύκλα δηλαδή ξύλινο αυλάκι που υπήρχε στις πηγές του Κεφαλόβρυσου για να μεταφέρει το νερό από την μια όχθη του ποταμού στην άλλη. Άλλη εξήγηση είναι ότι ο βράχος στη κορυφή του Κάστελου μοιάζει με Καλυμμαύκι του Παπά και από εκεί ονομάστηκε το χωριό. Τα σπήλαια, οι βραχογραφίες, το φαράγγι του Χαυγά, το αρχαίο ελαιοτριβείο, οι εκκλησίες του Αγίου Ιωάννου και Αγίου Αντωνίου είναι μερικά από τα πολλά αξιοθέατα της Καλαμαύκας.
Έδρα του δήμου είναι η Ιεράπετρα και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Κρήτης. Το Κάτω Χωριό έχει υψόμετρο 109 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας.
Η Μακρυλιά είναι οικισμός της νοτιοανατολικής Κρήτης στο δήμο Ιεράπετρας, όπου και ανήκει διοικητικά, του νομού Λασιθίου. Στην Μακρυλια βρίσκεται το Μοναστήρι του Αγ. Αντωνίου, σε μια περιοχή γεμάτες σπηλιές, καλογερόσπηλιους ή σκήτες, όπως λέγονται. Βόρεια της Μονής υπάρχει μια μεγάλη σκήτη με παραστάσεις.
Είναι από τα μεγαλύτερα χωριά της Κρήτης, βόρεια της κοιλάδας του ποταμού Σαραντάπηχου. Απέχει 28 χλμ. από την Ιεράπετρα και 40 χλμ. από τον Άγιο Νικόλαο. Σε καταπράσινη πλαγιά, με απέραντους ελαιώνες, με απεριόριστη θέα στην κοιλάδα του Μύρτους, το Λυβικό Πέλαγος και τις γύρω βουνοκορφές που το περιβάλλουν. Το χωριό πήρε την ονομασία του από την αρχαία Μάλα που πιθανολογείται ότι ήταν χτισμένη στον ίδιο ή στον γύρω χώρο. Η αρχαία Μάλλα πόλη κράτος με στρατό και δικά της νομίσματα, που παρίσταναν τον Δία, τον Λαβύρινθο, τον Αετό και τη λέξη ΜΑΛ. Η περιφέρεια των Μαλλών περιλαμβάνει και το εγκαταλειμμένο χωριό Άγιος Γεώργιος Λούτρα, την Ιερά Μονή Εξακουστής, την παλιά Μονή του Αρμού που ήταν θερινή έδρα του επισκόπου “Ιεράς” και όπως αναφέρεται έχουν ταφεί εκεί 7 Δεσποτάδες. Οι Μάλλες με τα υπέροχα φυσικά τους τοπία προσφέρουν αξέχαστες φυσιολατρικές διαδρομές προς το οροπέδιο του Καθαρού, προς την πηγή Ρετικού και την Παναγία τη Μεσσοχωρίτισσα (Παλαιολόγειος ναός), τον Άγιο Νικόλαο, τον δίκλυτο ναό του Αγίου Χαραλάμπους και Αφέντη Χριστού με το ωραιότερο τέμπλο, έργο των Νιταδώρων ξυλογλυπτών του Λασιθίου.
Οι Μεσελέροι είναι χωριό του νομού Λασιθίου της Κρήτης. Βρίσκεται 9 χλμ βόρεια της Ιεράπετρας, σε υψόμετρο 360 μέτρα. Το χωριό πήρε το όνομά του από τους αρχαίους οικισμούς Ώλερο και Ωλερία, αφού βρίσκεται στο μέσον τους. Στην ευρύτερη περιοχή σώζονται κάποια αρχαία κτίσματα. Αξιοθέατο του χωριού αποτελεί η Ιερά Μονή Παναγίας Βρυωμένης, η οποία συγκεντρώνει αρκετούς επισκέπτες κατά την Εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου. Το φυσικό περιβάλλον του χωριού υπέστη σοβαρό πλήγμα κατά την πυρκαγιά της 17ης Αυγούστου 1994, η οποία κατέστρεψε μεγάλο μέρος από το πευκοδάσος που το περιβάλλει. Μετά την πυρκαγιά, και με τη συμμετοχή του Φιλοδασικού Συλλόγου Μεσελέρων, έχουν γίνει προσπάθειες αναδάσωσης, έτσι ώστε το δάσος να επανακτήσει, όσο αυτό είναι δυνατό, την αρχική εικόνα του.
Το Μεταξοχώρι, έως το 1955 γνωστό ως Παρσάς, είναι χωριό και έδρα ομώνυμης Κοινότητος του Δήμου Ιεράπετρας στην Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου. Είναι χτισμένο στις ανατολικές πλαγιές της Δίκτης, σε υψόμετρο 560 μέτρων και απέχει 30 χιλιόμετρα από την Ιεράπετρα.
Οι Μουρνιές είναι χωριό και έδρα ομωνυμης κοινότητος του δήμου Ιεράπετρας, στην ανατολική Κρήτη. Είναι χτισμένες σε υψόμετρο 310 μέτρων σε απόσταση 19 χιλιομέτρων από την Ιεράπετρα, επί της επαρχιακής οδού προς την Βιάννο.
Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 220 μέτρων και απέχει 19 χιλιόμετρα από την Ιεράπετρα. Κοντά στους Μύθους βρίσκεται το φαράγγι Σαρακίνας. Το όνομα του χωριού θεωρείται ότι είναι προελληνικό (Μίθοι). Είναι πιθανό να αναφέρεται σε συνθήκη του 113 π.Χ. ανάμεσα στην Ιεράπυτνα και τη Λατώ ως τα εμ Μίτοις. Αν και η θέση αυτής της πόλης δεν έχει προσδιοριστεί με ακρίβεια, το πιθανότερο είναι να ήταν στη περιοχή των σημερινών Μύθων, άποψη στην οποία συνηγορεί η ύπαρξη αρχαιολογικών ευρημάτων κοντά στο χωριό. Στη θέση «Κάστελλος», βορειοδυτικά του χωριού, έχουν εντοπιστεί αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και κεραμική σημαντικού εκτεταμένου αρχαίου οικισμού (ακρόπολη), που χρονολογούνται στην Υστερομινωική περίοδο.
Το μικρό χωριό είναι χτισμένο σε μια περιοχή κατάφυτη από μπανανιές και κοντά στις όχθες του ποταμού Κρύου. Η παραλία του Μύρτου, στενή και αμμώδης, ανήκει στις πολυσύχναστες ακτές που, όμως, προτιμούνται για οικογενειακές διακοπές, ιδιαίτερα από τους Ευρωπαίους.
Η Παχειά Άμμος βρίσκεται 20 χλμ ανατολικά του Αγίου Νικολάου, στο δρόμο που συνδέει τον Άγιο Νικόλαο με τη Σητεία και την Ιεράπετρα. Είναι ένα μεγάλο παραθαλάσσιο χωριό, που είναι χτισμένο στην βόρεια πλευρά του στενοτερου τμήματος της Κρήτης, στην έξοδο μιας εύφορης πεδιάδας με ελαιώνες. Η παραλία του χωριού, αλλά και τα αξιοθέατα της τριγύρω περιοχής, έχουν βοηθήσει στην τουριστική ανάπτυξη του χωριού. Στο χωριό θα βρείτε μικρά ξενοδοχεία, δωμάτια και ταβέρνες. Μπροστά στην Παχειά Άμμο και ανατολικά ξεδιπλώνεται μια μεγάλη παραλία με «παχειά άμμο» και βότσαλο, η οποία είναι ανοιχτή στους βοριάδες. Συνήθως έχει πολύ κύμα, αλλά τότε μπορείτε να πάτε στο δυτικό τμήμα της παραλίας που προστατεύεται από μώλο. Το τμήμα αυτό είναι αμμουδερό και οργανωμένο με ομπρέλες και ξαπλώστρες, ενώ είναι και το πιο καθαρό.
Μικρό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 540 μ. στις νότιες παρυφές του όρους Δίκτη, της επαρχίας Ιεράπετρας – Βιάννου. Τα επιβλητικά βουνά πάνω από το χωριό, ο νότιος ορίζοντας στους ελαιόφυτους λόφους και στα κάτω χωριά, το δροσερό κλίμα σου δημιουργούν σωματική και πνευματική ευεξία σ αυτό το μπαλκόνι της Κρητικής φύσης. Πέντε οικισμοί, οι δύο ακατοίκητοι σήμερα, αποτελούσαν την κοινότητα της Ρίζας, το σημερινό τοπικό Διαμέρισμα του Δήμου Ιεράπετρας.
Ανάμεσα στα αξιοθέατα είναι η Σφακούρα ανατολικά με την εκκλησία του Τιμίου Σταυρού, το ηρώο των εκτελεσθέντων στην κατοχή, και τα ερείπια του “Κούλε της Ρίζας”.
Κατά την παράδοση οι πρώτοι του οικιστές έβλεπαν στο σημείο του χωριού κάθε νύχτα ένα φως. Φτάνοντας εκεί, ανακάλυψαν μια εικόνα του Χριστού κρυμμένη στους θάμνους. ‘Ετσι αποφάσισαν να χτίσουν της εκκλησία του Χριστού Σωτήρα, γύρω από την οποία αναπτύχθηκε το χωριό Χριστός.
Η θέση που κατέχει στο ανάγλυφο του τοπίου το χωριό, προκαλεί στον επισκέπτη του συναισθήματα θαυμασμού για το πώς ο άνθρωπος, με όπλο την πίστη στις δυνάμεις του, μπορεί να κατοικεί, να προκόβει, να ριζώνει, σε τόπο σχεδόν μετέωρο.
Όμορφο, καταπράσινο, με τρεχούμενα γάργαρα νερά, παραδοσιακό, αναλλοίωτο στο χρόνο, με στενά επικλινή σοκάκια με καλντερίμι, στέκει μάρτυρας ενός ανθηρού, σχετικά πρόσφατου, παρελθόντος, σήμερα που οι περισσότεροι κάτοικοί του “ μετανάστευσαν” στον Ξηρόκαμπο της Ιεράπετρας ασχολούμενοι με τα πρώιμα κηπευτικά.
Η τουριστική περιοχή Μακρύ Γιαλού απαρτίζεται από τους οικισμούς Μακρύ Γιαλού και Ανάληψης. Έχει κτιστεί κατά μήκος του οδικού άξονα Σητείας – Ιεράπετρας. Οι ανασκαφές έχουν φέρει στο φως μια Μινωική έπαυλη καθώς και μια έπαυλη Ρωμαϊκής περιόδου. Στην άκρη της θάλασσας εκτείνεται μια αβαθής και αμμώδης παραλία, με νερά που είναι πολύ ζεστά ακόμη και στα τέλη Οκτωβρίου. Στην άκρη αυτής της παραλίας βρίσκεται το μικρό λιμάνι. Άλλες μικρότερες παραλίες είναι του Καλαμοκανιά, της Λαγκούφας, το Διασκάρι και της Λαγκάδας.
Το Ορεινό ή Ορνό Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 620 μέτρων, στις υπώρειες του όρους Αφέντης (1.475 μ.), 29 χιλιόμετρα βορειοανατολικά από την Ιεράπετρα. Στο χωριό ξεκινά το φαράγγι Ορεινού, μήκους 5 χιλιομέτρων και το οποίο καταλήγει κοντά στον Κουτσουρά. Μέσα στο φαράγγι βρίσκεται ο τοιχογραφημενος βυζαντινός ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα.
Η κύρια απασχόληση του πληθυσμού είναι η γεωργία (ελιές, πρώιμα κηπευτικά) και δευτερεύουσα είναι η κτηνοτροφία. Η παλαιότερη ονομασία του χωριού είναι Στραβοδοξάρι. Στο χωριό βρίσκονται αρκετοί ναοί, όπως η Μονή Παναγίας Λυγιάς, ο ναός των Αγίων Αποστόλων και ο ναός του Αγίου Αντωνίου. Το δάσος που είναι απέναντι από το μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής λέγεται Πετρολίβανος. Παλιά ήταν ένας τεράστιος δρυμός με πηγές και ένας ασφαλής κρυψώνας στις τουρκο-πειρατικές επιδρομές. Απέναντι, στα βορειοδυτικά, υπήρχε οικισμός με την ονομασία «Κάτω Μετόχι» και στα 800 μ. προς Βορρά βρισκόταν ένας άλλος ισοδύναμος οικισμός, με την ονομασία «Πάνω Μετόχι». Σε αμφότερους οικισμούς φαίνονται και σήμερα χαλάσματα και ερειπωμένα σπίτια.
Τα Σχινοκάψαλα ή Σχοινοκάψαλα είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητος του δήμου Ιεράπετρας, στην ανατολική Κρήτη. Βρίσκονται σε απόσταση 21 χιλιομέτρων από την Ιεράπετρα και είναι χτισμένα σε υψόμετρο 430 μέτρων, στους νότιους πρόποδες του όρους Θρυπτής, με θέα προς το Λιβυκό πέλαγος.